Thứ sáu, 7 Tháng hai, 2025

LIÊN TÔN VÀ MỘT CÁI NHÌN VỀ NHÂN BẢN TRONG KITÔ GIÁO VÀ PHẬT GIÁO

Công đồng Vatican II (1962-1965), trong tuyên ngôn về “Thái độ của Giáo hội đối với các tôn giáo bạn ngoài Kitô giáo” nói rằng: “Giáo hội Công giáo không loại bỏ những điều chân lý hay những điều thánh thiện từ trong các tôn giáo bạn này, mà còn thật lòng, kính trọng, nghiên cứu những công việc họ hoạt động cũng như những sinh hoạt mà họ có kể cả những quy luật và những giáo lý của họ, những điều này, tuy trên nhiều phương diện, vẫn còn những điểm bất đồng đối với những điều Giáo hội Công giáo vẫn cương quyết, vẫn dạy dỗ, nhưng trong đó vẫn phản ảnh lên được những ánh sáng chân lý của nhân loại” (Nostra aetate – NAE 2). Bởi vậy Giáo hội không đề cập đến những giá trị tổ chức bên ngoài của những tôn giáo này, vì bên trong (những tôn giáo này) chân lý, thánh thiện không phải do tự khả năng đặc biệt nào của họ. Tôn giáo là một phần trong văn hóa của nhân loại, mà văn hóa càng tiến bộ càng làm cho tôn giáo có thể diễn đạt nhiều hơn quan hệ giữa con người và Thiên Chúa. Những tiến bộ này, không phải nhờ vào một loại mặc khải nào, nhưng nhờ vào những nỗ lực cố gắng của con người. Tôn giáo là những cao điểm của tín ngưỡng trong văn hóa của mỗi một dân tộc: “Tôn giáo của mỗi một nơi trên khắp thế giới đưa ra những nền giáo lý, những quy luật sinh hoạt, và cả những nghi lễ tôn thờ thần thánh, làm thành những phương pháp, nỗ lực từ nhiều phương diện, bù đắp vào những bất an trong thâm tâm của con người” (Nostra aetate – NAE 2).[1]

 

Bài tổng hợp này không có ý so sánh về việc giáo dục nhân bản trong Kitô giáo và Phật giáo, nhưng với tinh thần liên tôn, chúng ta cùng nhau nhìn về nhân bản trong hai tôn giáo này. Qua đó, hy vọng chúng ta sẽ học hỏi được ở nhau những điều hay, điều phải và áp dụng nó vào đời sống thực tiễn của chính mình.

 

Nhân bản Kitô giáo

Ai cũng biết ‘nhân’ là người, con người; ‘bản’ là cái gốc, cái nền tảng. Vậy ‘nhân bản’ là cái gốc của con người từ khi mới hình thành (trong bụng mẹ) đến lúc chào đời. Con người, khi ấy mới chỉ là một sinh vật có bản năng, chưa có ý thức, tri thức, dục vọng ; nói khác hơn, con người lúc ấy hoàn toàn tốt lành, không bị lôi cuốn hay vướng mắc một sự gì của hệ luỵ trần gian. Vì thế mới có câu “người mới sinh, tính vốn lành” (“nhân chi sơ, tính bản thiện” – Nho giáo), “trẻ thơ giống như một tờ giấy trắng” (tục ngữ VN) trên đó chưa in một tì vết nào.

 

Có thể tóm lược đặc tính nhân bản Kitô giáo trong công thức: nhân bản xã hội + hồng ân Thiên Chúa = nhân bản Kitô giáo. Tại sao lại thế ? Vì ‘nhân bản’ Kitô giáo vừa được hiểu theo nghĩa “cái gốc của con người”, vừa được hiểu theo nghĩa “cái gốc của yêu thương” (Ở Việt Nam, cách đây hàng thế kỷ, nhiều anh em các tôn giáo khác vẫn hay gọi Đạo Công giáo là “Đạo Bác ái”, “Đạo yêu thương”). Để diễn tả bằng chữ viết theo mẫu tự Latinh, cả 2 nghĩa trên đều được viết là “nhân”, nhưng nếu viết bằng chữ Hán thì có khác. Đem chiết tự từ Hán Việt ‘Nhân’ bản xã hội, thì như đã trình bày trên : ‘nhân’ là người – một con người cụ thể trong xã hội loài người. Còn ở từ ‘Nhân’ bản Kitô giáo, thì vì con người có nguồn gốc từ Tình yêu Thiên Chúa (vì Tình Yêu, Thiên Chúa tạo dựng con người) nên con người là biểu tượng Tình Yêu Thiên Chúa. Khi viết, từ Hán Việt này gồm 2 từ : ‘nhân’ (người) + ‘nhị’ (số 2), cũng phát âm là ‘nhân”, và có nghĩa là ‘lòng thương người’ (lòng thương yêu của một cá nhân, tất phải có đối tượng để thể hiện tình yêu đó – thêm một cá nhân nữa = nhị nhân – 2 người – đó là đặc tính ‘tượng ý’ của chữ Hán). Tóm lại, ở cả 2 cách viết chữ “nhân” đều có chữ ‘người’, một đàng thì nói về cái gốc của con ‘người’, một đàng thì nói về lòng thương ‘người’, mà thương người thì phải có người cho và người nhận, nên có thể nói ‘Nhân bản Kitô giáo’ bao hàm ý nghĩa sâu rộng hơn ‘nhân bản’ xã hội, vì lòng nhân của con người vừa có tính đối thần (“Ngươi phải yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, hết lòng, hết linh hồn và hết trí khôn ngươi” (Mt 22. 37). lại vừa có tính đối nhân (“Ngươi phải yêu người thân cận như chính mình –  Mt 22. 39) ; “Anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em” – Ga 13, 34). [2]

 

Nhân bản trong Phật giáo

Cách đây hơn 2500 chủ nghĩa nhân bản Phật giáo đã xuất hiện ở Ấn Độ và lan truyền rộng khắp phương Đông, khác hẳn với các tôn giáo như Thiên Chúa Giáo, Hồi Giáo, Hindu Giáo, Lão Giáo…. Phật giáo không chủ trương tin tưởng vào thần quyền hay đấng sáng tạo nào làm chủ điều khiển con người và vũ trụ; cũng không tin vào một truyền thống hay một tập tục lâu đời nào.

Phật giáo thuyết phục con người nên tin vào chính mình bằng sự xem xét của nội tâm, không tin tưởng một cách mù quáng vào lời tuyên bố của ai khác.

Điều quan trọng hơn hết là Phật giáo đã xây dựng con người nhân bản xuyên qua giới luật và đức hạnh Phật giáo. Đó cũng là mục đích tối thượng của đời sống để chứng đạt Niết-bàn. Bên cạnh đó, Đức Phật cũng quan tâm đến những nguyên tắc, những lời dạy đức hạnh cho hàng cận sự nam, cận sự nữ. Những nguyên tắc chính được chứa đựng trong sự phác hoạ của con đường thánh đạo tám nghành.

 

Kinh điển Phật giáo đề cập đến bốn đức hạnh hay bốn tâm vô lượng con người sẽ đạt năng lực tinh thần cao nhất khi thực tập những điều này. Bốn đức hạnh Từ , Bi , Hỷ , Xả có ý nghĩa đặc biệt trong trái tim nhân hậu của vị Bồ-tát trong Phật giáo Mahayana, những vị thực hành hoàn mỹ sáu đức hạnh Ba-la-mật : Bố thí , trì giới , Nhẫn nhục , tinh tấn, thiền định và trí tuệ.

Đời sống đức hạnh và giới luật hoàn hảo đã làm giảm đi dục tham, sân hận, cuồng si trong mỗi cá nhân. Điều này dẫn đến việc xây dựng một xã hội an vui, một quốc gia hoà hợp, một thế giới hoà bình.

Chủ nghĩa nhân bản Phật giáo có phải chăng là hồi chuông thức tỉnh trầm lắng sâu vào nguồn tâm kêu gọi con người hãy nhận rõ những gì ảo vọng, tạm bợ, chóng tàn, tự mở ra cánh cửa bất tử vượt thoát khỏi sanh, già, bệnh, chết, tìm đến con đường an vui hạnh phúc.[3]

Kính mời Quý vị cùng theo dõi một video và giáo dục nhân bản trong Phật giáo.

 An Phước, tổng hợp.

 

[1] http://www.betrenthuongcap.net/thai-do-cua-giao-hoi-cong-giao-doi-voi-nhung-nen-tu-tuong-giao-ly-va-than-hoc-cua-nhung-ton-giao-ban-ngoai-kito-giao.html

[2] https://giaophanvinhlong.net/Nhan-Ban-Kito-Giao.html

[3] http://www.daophatngaynay.com/vn/pg-nganh/xa-hoi/cn-xh/8996-Tan-man-ve-nhan-ban-trong-Phat-Giao.html

Bài viết liên quan

- Advertisement -spot_img

BÀI VIẾT MỚI