HỘI DÒNG XITÔ THÁNH GIA
THÓI LỆ
Tháng 05/2024
LỜI GIỚI THIỆU
Kính thưa Quý Anh Chị Em trong Hội Dòng,
Thói Lệ không chỉ là những quy tắc hướng dẫn mà còn là nền tảng tinh thần và văn hóa định hình bản sắc cho đời sống của Hội dòng. Theo các điều 23-28 của Bộ Giáo Luật 1983, thói lệ (hay tục lệ) là những thực hành ổn định. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của thói lệ trong việc duy trì và phát triển đời sống của Hội dòng một cách bền vững và ổn định.
Sắc lệnh “Perfectae Caritatis” (Đức Ái Hoàn Hảo) của Công đồng Vaticano II nhấn mạnh đến việc canh tân và thích nghi. Sắc lệnh này khuyến khích giữ gìn và phát triển các thói lệ truyền thống để bảo tồn những giá trị cốt lõi, đồng thời tạo điều kiện cho sự linh hoạt và thích ứng trước những thách đố mới của xã hội và Giáo Hội.
Trong bối cảnh đó, Bản Thói Lệ của Hội Dòng đóng vai trò quan trọng, kết hợp chặt chẽ giữa truyền thống và đổi mới. Những quy định trong Bản Thói Lệ không chỉ nâng cao đời sống tâm linh và kỷ luật của các thành viên mà còn thúc đẩy sự linh động và thích ứng trước những thay đổi của xã hội và Giáo Hội. Việc giải thích và áp dụng luật một cách đúng đắn và linh động, trung thành và sáng tạo để thích nghi với bối cảnh văn hóa xã hội là rất quan trọng và cần thiết.
Trong suốt dòng thời gian hơn trăm năm lịch sử của Hội dòng, Bản Thói Lệ đã được Ban Thói Lệ đào sâu nghiên cứu, và được Tổng hội điều chỉnh nhiều lần. Việc điều chỉnh không nhằm bãi bỏ, mà để kiện toàn căn tính ơn gọi của mình, thích nghi với bối cảnh sống cụ thể, giúp anh chị em sống trung thành với ơn gọi một cách sáng tạo. Do đó, thói lệ được coi là cách giải thích tốt nhất của luật nền tảng (GL 27).
Tổng hội của Hội dòng khóa XIX, diễn ra tại Đan viện Châu Sơn – Nho Quan từ ngày 07-16/05/2024, sau khi đón nhận ý kiến, lắng nghe, phân định, đã quyết định điều chỉnh một số từ ngữ và quy định để phù hợp với tinh thần Đấng Sáng Lập, truyền thống đan tu, và thích nghi những điều cần thiết với hoàn cảnh, văn hóa, tâm lý, xã hội hiện tại, trong tinh thần “Rượu mới thì bầu da mới” (Mt 9, 17). Tổng hội cũng rút ra từ kho tàng di sản tinh thần của Dòng và thích nghi những yếu tố cần thiết với hoàn cảnh sống hiện tại, giúp anh chị em mỗi ngày trưởng thành hơn trong đức tin và đức mến, để đạt tới tầm vóc viên mãn trong Đức Kitô (Ep 4, 13).
Chúng tôi hy vọng rằng Quý Anh Chị Em sẽ đọc kỹ và áp dụng Bản Thói Lệ này một cách đúng đắn, để tiếp tục phát triển những giá trị cốt lõi của Hội dòng. Xin Chúa ban phước lành cho chúng ta trong hành trình gìn giữ và thực hiện các thói lệ này, để mỗi ngày sống của chúng ta đều trở thành những trang sử vàng son, xứng đáng với truyền thống và lý tưởng mà Hội Dòng Xitô Thánh Gia đã, đang và sẽ tiếp tục được triển nở trong tình yêu của Thiên Chúa Ba Ngôi.
Đan sĩ M. Gioan XXIII Nguyễn Văn Sơn,
Viện phụ Hội trưởng.
DẪN NHẬP
Trong đời sống đan tu, bản THÓI LỆ có một tầm quan trọng và sự cần thiết đặc biệt. Vì thế, ngay thời khai nguyên Xitô, sau Tu luật Thánh phụ Biển Đức, Hiến Chương Bác Ái (Charta Caritatis), Quy Chế (Statuta), còn có những Thói lệ để hướng dẫn sinh hoạt cộng đoàn.
Như vậy, truyền thống Xitô ngay từ ban đầu đã đánh giá cao và phổ biến Thói lệ ấy trong các cộng đoàn Dòng Xitô chúng ta. Ngày nay, với khoản Giáo luật 587, Giáo hội cũng quy định chung cho mọi Dòng trên thế giới: Cần có hai thứ luật song song, đó là luật nền tảng và Thói lệ. Luật nền tảng gồm “Những quy tắc xác định việc quản trị Hội dòng.” Luật nền tảng này, một khi đã được Tòa thánh châu phê, không thể tự tiện thay đổi. Bên cạnh đó, bản Thói lệ gồm “Những quy định cụ thể, do thẩm quyền Hội dòng đề ra, có thể tùy nghi duyệt lại và thích ứng với những đòi hỏi của địa phương và thời thế.”
Hội dòng Xitô Thánh Gia trước đây đã có một bản Thói lệ, bên cạnh Tu luật và Hiến pháp. Các bản văn ấy là “Kim Chỉ Nam” hướng dẫn đời đan tu Xitô chúng ta trên ba phần tư thế kỷ. Nhưng rồi, cùng với Giáo hội, dưới sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần, Đấng được coi như là hồn sống và tác nhân đổi mới của Giáo hội (x. GH 7). Hội dòng chúng ta đã hưởng ứng việc canh tân do Công đồng Vaticano II đề ra: “Phải duyệt lại cho thích hợp các Hiến chương, các sách “Kim Chỉ Nam”, các sách Thói lệ, các sách Kinh, các Nghi thức và các sách Luật tương tự. Phải loại bỏ những quy luật lỗi thời để thích nghi với các văn kiện của Thánh Công đồng này” (DT 3).
Tổng hội Hội dòng, qua hai khóa năm 1970 và 1972, đã hoàn tất việc tu chính và thích nghi Hiến pháp. Từ năm 1971, một dự án duyệt bản Thói lệ đã được đưa ra, nhưng dự án ấy chỉ có thể bắt đầu vào trung tuần tháng 6 năm 1992. Sau gần hai năm làm việc, ban Thói lệ đã đạt được một số kết quả. Tổng hội năm 1994 chấp thuận và cho thử nghiệm. Tổng hội năm 2001 yêu cầu sửa đổi và thích nghi. Tổng hội năm 2022 đề nghị ban Thói lệ sửa đổi và tu chính lại. Ban Thói lệ tiếp tục làm việc và đã được Tổng hội khóa XIX năm 2024 phê duyệt và kết quả được trình bày trong tập sách này.
Quy tắc hướng dẫn việc soạn thảo bản Thói lệ mới của Hội dòng cũng là những quy tắc chung do Công đồng Vaticano II ấn định:
“Phải trở về nguồn”: Đời tu khác nào dòng suối chảy dài từ cổ chí kim. Vì thế, khi “gạn đục khơi trong”, chúng ta không thể tách đời tu ra khỏi nguồn. Nguồn của đời tu trước hết, chính là cuộc đời của Đức Kitô (x. DT 2a), thứ đến là tinh thần Đấng Sáng Lập và di sản thiêng liêng do truyền thống lành mạnh để lại (x. DT 2b).
Phải đón nhận sáng kiến và đề nghị của Giáo hội trong lãnh vực Thánh Kinh, Phụng vụ, Đại kết, Truyền giáo và Xã hội (x. DT 2c).
Phải tìm hiểu hiện trạng con người, thời thế và nhu cầu của Giáo hội, làm sao để một khi biết khôn ngoan nhận ra những hoàn cảnh thế giới ngày nay trong ánh sáng đức tin, và việc nung nấu nhiệt tâm truyền giáo, tu sĩ có thể nâng đỡ con người cách hữu hiệu (x. DT 2d).
Phải dành ưu tiên cho việc canh tân về tu đức, vì đó là yếu tố bao giờ cũng giữ địa vị then chốt, ngay cả khi phải xúc tiến những hoạt động bên ngoài (x. DT 7).
Mặc dù phải duy trì tính chất riêng biệt của mỗi Dòng, nhưng phải liệu sao để cách sống, cách cầu nguyện và các hoạt động của Hội dòng thích ứng với hiện trạng thể lý và tâm lý của các tu sĩ, với những nhu cầu tông đồ, với những đòi hỏi của văn hóa, với những hoàn cảnh xã hội và kinh tế khắp nơi, nhất là trong các xứ truyền giáo (x. DT 3).
Phải đặt hy vọng canh tân vào việc gia tăng sự cần mẫn giữ Luật và Hiến chương hơn là làm thêm luật mới (x. DT 4).
“Cần thiết hợp nhất hai yếu tố thiêng liêng và pháp lý để bảo đảm một cơ sở vững chắc cho những pháp điểm (code) để nền tảng của Tu Luật thấm nhuần các khoản luật bằng một tinh thần chân chính, và biến nó thành một luật sống. Bởi vậy, phải tránh thảo định một bản văn hoặc chỉ có tính cách pháp lý, hoặc chỉ thuần khuyến khích” (QT 13).
Trong khi soạn thảo bản Thói lệ, ban Thói lệ đã cố gắng đáp ứng tối đa những đòi hỏi của Công đồng Vaticano II, đồng thời nhằm mục đích huấn luyện đan tu.
Vai trò giáo dục của bản Thói lệ mang tính cách toàn diện và trường kỳ. Chính Thánh phụ Biển Đức đã thiết tha kêu mời: “Hãy chuẩn bị tâm hồn và thể xác để chiến đấu mà tuân phục các giới răn” (TL, Lời mở 40). Giới răn nào, nếu không phải là giới răn yêu thương đối với Thiên Chúa và đối với tha nhân?
Đối với Thiên Chúa, đan sĩ phải là con người thờ phượng trong Thần Khí và Sự Thật (x. Ga 4,23). Thần Khí đổ đầy lòng mến vào tâm hồn để rồi đan sĩ huy động cả xác lẫn hồn mà diễn tả tâm tình thờ lạy, ca ngợi và cảm tạ. Sự huy động toàn diện này được Tu luật Thánh phụ Biển Đức đặc biệt nhấn mạnh với kiểu nói: “mens concordet voci nostrae” – tâm trí hòa hợp với lời kinh.
Đối với tha nhân, nhất là đối với anh chị em trong cộng đoàn, Thói lệ giúp đan sĩ tạo bầu khí bình an và huynh đệ, nhờ những ngôn từ và cử chỉ lịch sự thanh cao đậm tình bác ái. Ngoài ra, Thói lệ còn mang lại cho đời đan tu một vẻ đẹp thánh thiện, khi các giờ kinh nguyện được cử hành trang nghiêm, sốt sắng và nhịp nhàng; hay khi cuộc sống được diễn ra trong trật tự, khả dĩ tạo nên sự bình an đặc thù của con cái Thánh phụ Biển Đức (x. TL 63; 71; 72). Đó chính là hấp lực của đời đan tu vì qua đó mọi người nhận ra thế nào là những người “chỉ có một lòng một ý” (Cv 4,32).
Dĩ nhiên, để đời đan tu mang tính thuyết phục đối với mọi người, bản Thói lệ phải có khả năng tạo nên một nếp sống trưởng thành, hợp tâm lý con người, thánh thiện và hữu hiệu:
“TRƯỞNG THÀNH”: Nghĩa là các quy định của Thói lệ cần được tuân giữ một cách ý thức và với lòng mến, chứ không máy móc và hình thức.
“HỢP TÂM LÝ CON NGƯỜI”: Con người là một tinh thần nhập thể, gắn chặt với lịch sử và môi trường sống. Do đó, cần thích ứng các thói lệ thế nào để vừa duy trì những nét cốt yếu của đời đan tu, vừa thích ứng với phong tục và dân trí địa phương, Cha Tổ Phụ Henri Denis Biển Đức Thuận đã đi bước đầu trong vấn đề này.
“THÁNH THIỆN”: Đích điểm của đời tu là Thiên Chúa, Đấng vô cùng thánh thiện. Vì thế, các phương tiện dẫn tới Người, trong đó bản Thói lệ cũng mang tính thánh thiện.
“HỮU HIỆU”: Một khi hội đủ những đặc tính trên, đương nhiên bản Thói lệ được coi như một phương thế giáo dục hữu hiệu cho đời đan tu trong Hội dòng.
Ước mong mọi thành viên trong Hội dòng hân hoan đón nhận bản Thói lệ, cùng với Tu luật, Hiến pháp và đưa ra thực hành để tạo nên một nếp sống thánh thiện, an bình, huynh đệ cho các cộng đoàn trong Hội dòng chúng ta.
TL : Tu luật Thánh phụ Biển Đức
HP : Hiến pháp Hội dòng Xitô Thánh Gia
Tl : Thói lệ Hội dòng Xitô Thánh Gia
QNTH : Quyết nghị Tổng hội Hội dòng Xitô Thánh Gia
NTHD : Nghi thức Hội dòng Xitô Thánh Gia
HĐQT : Hội đồng Quản trị Hội dòng Xitô Thánh Gia
GL : Giáo luật 1983
GH : Hiến chế Tín lý về Giáo hội (Lumen Gentium) – Công đồng Vat. II
PV : Hiến chế về Phụng vụ (Sacrosanctum Concilium) – Công đồng Vat. II
DT : Sắc lệnh về canh tân thích nghi Dòng Tu (Pecfectae Caritatis) – Công đồng Vat. II
QT : Tự sắc Ecclesia Sanctae do Thánh Giáo Hoàng Phaolô VI ban hành về việc ấn định các qui tắc thi hành canh tân đời tu trì (Perfectae Caritatis)
CKCN : Chiều kích Chiêm niệm của Đời sống Tu trì- Bộ Đời sống thánh hiến và Tu đoàn tông đồ
HL : Những Chỉ dẫn về việc huấn luyện trong các Hội dòng – Bộ Đời sống thánh hiến và Tu đoàn tông đồ
ĐMHL: Huấn thị của Thánh bộ Tu sĩ về việc đổi mới sự Huấn luyện vào đời sống tu trì (Reovationis Causam) công bố ngày 06/01/1969
QCTQ : Quy chế tổng quát Sách lễ Rôma
Cv : Sách Công vụ Tông đồ
Ga : Tin Mừng theo thánh Gioan
Dt : Thư Do Thái
Gl : Thư Galat
Cl : Thư Côlôxê
1Cr : Thư I Côrintô
Ep : Thư Êphêsô
